TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un Kürtçe dizelerle bitirdiği konuşma ve TBMM’nin resmi sosyal medya hesaplarından yapılan paylaşım, kamuoyunda aka yankı uyandırdı. Kurtulmuş’un Diyarbakır’daki Dicle Üniversitesi’nde yaptığı konuşmada Kürtçe şiir kullanması, anadil hakkı ve anadilde eğitim hakkı gibi tartışmalı konuları yeniden gündeme getirdi.
KURTULMUŞ, DİYARBAKIR’DA KÜRTÇE ŞİİR OKUDU
TBMM Başkanı Kurtulmuş, İmralı Süreci çerçevesinde Diyarbakır’ı ziyaret etti. Ziyaret sırasında Dicle Üniversitesi’nde bir konuşma yaptı ve konuşmasının sonunda Kürtçe bir şiir okudu. Bu anlar, TBMM’nin resmi sosyal medya hesapları aracılığıyla paylaşıldı.
Açılım Süreci’nin en önemli aktörlerinden DEM Parti, geçtiğimiz hafta MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “maksimalist talepler istenilmesin” açıklamasına tepki gösterdi. DEM Parti, bu açıklamaya karşı ana dilde eğitim talebini dile getirdi ve “Hangisi bunların maksimalist?” diyerek süreci eleştirdi. Kamuoyunda tartışmalara sebep olan bu konu, “ana lisan eğitimi” ve “ana dilde eğitim” arasındaki farkın vurgulanarak daha fazla tartışılması gerektiği yönünde görüşler dile getirildi.
MANSUR YAVAŞ SESSİZLİĞİNİ BOZDU
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş da tartışmalara iç oldu. Yavaş, sosyal medya üzerinden Gazeteci Gürbüz Evren’in “Ana Dil ve Resmi Dil Ayrımı” başlıklı haberini paylaştı. Yavaş, X hesabından yaptığı paylaşımda, “Sayın Gazeteci Gürbüz Evren Anadil ve Resmi Dil ayrımı hakkında dünya örneklerini yazmış. Okumanızı tavsiye ederim.” ifadelerini kullandı.
Evren’in haberi de şöyle:
“Terör örgütü PKK’nın 14 Ağustos 1984’teki ilk silahlı saldırısından bu yana geçen 40 senelik süreçte, her 10-15 yılda bir kamuoyunun gündemine adına Kürt sorunu denilen konu getirilir.
Söz konusu örneğin kapsamında, resmî lisan ve anadilde eğitim konuları da tartışmaya açılır.
Ama bu tartışmayı yapanlar, sorunu sadece Türkiye özelinde ele alarak, öbür ülkelerde resmî lisan ve eğitim dili konularında hal nedir diye pek merak etmezler.
Dünyanın farklı bölgelerindeki ülkelerden örnekler paylaşarak, yeni bakış açılarının oluşmasına katkı sağlayabileceğimizi düşünüyorum.
Bu arada, Avrupa’da yaşayan göçmen kökenli toplulukların, bulundukları ülkelerdeki durumları farklı olduğu için, bu yazının kapsamına girmediğini de hatırlatalım.
Yazıda bahsi geçen topluluklar yaşadıkları ülkelerin tarihsel parçalarıdır ve bu nedenle ele aldığımız konunun muhatabıdır.
İtalya
Alman, Fransız, Ladino, Sloven asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği İtalya’da, anayasanın 139’uncu maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili İtalyancadır.
Fransa
Breton, Katalan, Bask, Korsika, Alsas (Alman), Kreol (Karayip), Malenezya, Kanak, Guyan, Flaman, Oksitan, İtalyan kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Fransa ve denizaşırı topraklarında, anayasanın 2’nci maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili Fransızcadır.
Polonya
Alman, Belarus, Ukrayna, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Polonya’da, anayasaya göre resmî lisan ve eğitim dili Lehçedir.
Almanya
Danimarka, Slav kökenli Sorblar, Cermen kökenli Frizler, Roman kökenli Sintilerin de yaşadığı ve kendi dillerini konuştukları, öğrendikleri Almanya’da, resmî lisan ve eğitim dili Almancadır.
Romanya
Macar, Roman, Alman, Türk, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Romanya’da, Anayasanın 13’üncü maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili Rumencedir.
Macaristan
Bulgar, Yunan, Alman, Hırvat, Sloven, Sırp, Slovak, Ukrayna kökenli toplulukların da yaşadığı ve anadillerini kullandığı, öğrendiği Macaristan’da anayasanın 1’inci maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili Macarcadır.
Brezilya
Alman, Hollanda, İtalyan, İspanyol, Japon, Arap, Portekiz, Fransız asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuşabildiği (ama bu topluluklarda çoğunluk dilini unutmuştur) ayrıca 252 yerli kabile dilinin de konuşulduğu Brezilya’da, anayasaya göre eğitim dili ve resmî lisan Portekizcedir.
Slovakya
Macar, Roman, Ukraynalı, Alman, Çek, Rutenyalı, Moravyalı, Polonyalı, Rus, Bulgar, Hırvat toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği Slovakya’da anayasaya göre resmî lisan ve eğitim dili Slovakçadır.
Meksika
Kızılderili kökenli kabilelerin yaşadığı 80 civarında yerli dilin de konuşulduğu Meksika’da, anayasanın 2’nci maddesine göre ülkenin resmî dili ve eğitim dili İspanyolcadır.
İsveç
Finli, Sami (Lapon), Roman, Meankieli, Yidiş kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği İsveç’te anayasaya göre resmî lisan ve eğitim dili İsveççedir.
Norveç
Lapon, Finli, Roman toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği Norveç’te, resmî lisan Norveççedir. Bazı belediyelerde Fince ve Laponca ikinci hizmet dili olarak kullanılır.
Yunanistan
Arnavut, Makedon, Pomak, Türk toplulukların yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu Yunanistan’da, anayasaya göre resmî lisan ve eğitim dili Yunancadır. Ancak Yunanistan son zamanlarda Türkler başta olmak üzere, öbür toplulukların okullarına engeller çıkarmakta ve bazılarını kapatmaktadır.
Avusturya
Macar, Hırvat, Sloven, Çek, Slovak, Roman kökenlilerin yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği, bazı belediyelerde Macarca, Slovence ve Hırvatça da hizmet verildiği Avusturya’da, anayasanın 8’inci maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili Almancadır.
Hollanda
Cermen kökenli Frizya, Karayip kökenli Papiamento topluluklarının yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği Hollanda’da, anayasanın 23’üncü maddesin göre resmî lisan ve eğitim dili Hollandacadır.
Ukrayna
Rus, Romen, Macar, Moldavalı asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği, fakat Rusya ile savaşın dengeleri alt üst ettiği Ukrayna’da, anayasaya göre Ukraynaca resmî lisan ve eğitim dilidir.
Arjantin
Alman, İtalyan, İspanyol, Japon, Fransız, İrlanda, Galler, Arap, Ermeni asıllı toplulukların yaşadığı, 13 Kızılderili kabilesinin kendi yerli dillerini de konuştuğu Arjantin’de, anayasanın 3’üncü maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili İspanyolcadır.
Bulgaristan
Türk, Ulah, Makedon, Roman, Ermeni kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuşabildiği, öğrenebildiği Bulgaristan’da, anayasanın 4’üncü maddesine göre resmî lisan ve eğitim dili Bulgarcadır.
Danimarka
Eskimo, Faroe ve Alman kökenli topluluklarında yaşadığı, kendi dilini konuştuğu, öğrendiği Danimarka’da, Faroe adaları ve Grönland’da resmî lisan ve eğitim dili Dancadır.
Hindistan
1 milyar 430 milyon nüfusuyla dünyanın kalabalık ülkesi olan, 2 binden fazla etnik grubun yaşadığı, bin 369 farklı dilin konuşulduğu Hindistan’da anayasanın 343’üncü addesine göre resmî diller Hintçe ve İngilizcedir. Anayasa belli bölgelerde konuşulan 22 lisan ise planlı lisan olarak tanımıştır.
Filipinler
7 bin 641 adadan oluşan 110 milyon nüfuslu Filipinler’de, 183 diri lisan vardır ve bunların aka çoğunluğu yerel veya bölgeseldir. Anayasanın 7’nci maddesine göre Filipinler’in 2 resmî dili vardır. Bunlar Filipince ve İngilizcedir. Filipincenin 3’te 1’i İspanyolca kelimelerden türetilen 4 bin “ödünç kelimeden” oluşmaktadır. Bunun nedeni ise geçmişte Filipinler’in 300 yıl boyunca İspanyol sömürge yönetimi altında olmasıydı.
Özellikle Türkiye’ye anadilde eğitim konusunda baskı yapan Almanya, Fransa ve İsveç’teki resmî lisan ve eğitim dili uygulamasına bakıldığında, kendilerinde olmayanı bizden istemelerinin nasıl bir çifte standart oluşturduğunu görebiliriz.
Sıklıkla birbirine karıştırılan “anadilde eğitim” ile “anadil eğitimi” kavramlarını değerlendirerek bitirelim.
Türkiye’de anadilde eğitim hakkında ısrar edenler, bu talebin üniter devlet yapısına nasıl bir ziyan vereceğini mutlaka biliyorlardır.
Türkiye’nin üniter devlet yapısının korunması için “anadil eğitimi” en iyi seçenektir ve bu zenginleştirilebilir.
Anadil eğitimiyle ilgili dünyada birçok örnek var.
Bunları tartışır, geliştirebilir ve yararlanabiliriz.
Sonraki yazılarda, konuya bakış açısını genişletmek için öbür ülkelerden yeni örnekler vermeye devam edeceğiz.”
News
